Faciliteren van zelforganisatie vraagt nogal wat van de opdrachtgever en van het leiderschap in de organisatie. Vaak wordt datzelfde faciliteren in een adem genoemd met ‘empowerment’ of ‘empatiseren’. Deze twee concepten in de zin van ‘in de gelegenheid stellen’ respectievelijk ‘inleven in de betekenis voor de ander’ zijn niet toereikend voor het idee van agile consultancy . In beide concepten is er toch een leider-volger of boven-onder relatie tussen de actoren. De een begrijpt de ander of de een stelt de ander in staat om. Liever omarmen we hier het beeld van leider-leider zoals David Marquet van Turn the Ship around formuleert in het pas uitgebrachte workbook: don’t empower, emancipate!. Leiderschap gaat over ‘intend based leadership” met een van de kernprincipes “ we view people as our purpose, not as means”. Maar hoe zit dat emanciperen dan in een adviesrelatie? Peter Block heeft in Feilloos Adviseren de afhankelijkheidsrelaties tussen opdrachtgever/klantrelatie en adviseren grofweg verdeed in drie typen:
Expert De adviseur is verantwoordelijk, neemt beslissingen en voert uit
Handlanger De manager is verantwoordelijk, neemt beslissingen, de adviseur voert uit.
Partner De manager en adviseur zijn samen verantwoordelijk, nemen samen beslissingen en voeren samen uit.
Het gaat in de drie typen over zowel de technisch/inhoudelijk kant én de relationele kant. Ook hier omarmen we meer het idee van emanciperen van de relatie van boven die van empoweren of empatiseren. Emanciperen staat bij Agile Consultancy voor het wederzijds instaat te stellen en wederzijds te begrijpen en daarvoor een proces op gang te zetten, waarbij er ‘een leider in iedere stoel zit’. Dat kan wanneer de consultant de kennis, wijsheid en skills die beschikbaar zijn als volwaardig onderdeel van het adviesproces ziet: we zetten deze kennis, wijsheid, skills van de medewerkers van de klantorgansiatie net zo goed in als onze eigen kennis, wijsheid en vaardigheden. Het leren en veranderen door de consultant is net zo goed aan de orde als het leren en veranderen door de klantorgansiatie. De waarde die de agile consultant toevoegt, is het creëren van een proces dat een emanciperende leider-leider samenwerkingsrelatie mogelijk maakt . Het is het type faciliteren van het leiderschap zoals Jennifer Garvey Berger in Changing on the job toelicht:
Shape the future door een map te maken
Guide the people (and guide yourself) door gebruik van de beschikbare wijsheid van iedereen
Accomplish tasksdoor de bedoeling leidend te lten zijn binnen gestelde grenzen
Om door deze vorm van faciliterend leiderschap het emanciperen van de relaties te kunnen ontlokken, zal de agile consultant – alleen of in team verpand – ten minimale over consulting skills beschikken als:
Ask different questions
Observe
Het systeem als geheel zien
Meerdere perspoectivene in acht nemen
Holding space (keep it agile, fluide)
Hypothese gedreven experimenteren
Act – learn – adapt
Maar goed, waarom zou een organisatie hier gebruik van willen maken? Welke organisaties zit op een dergelijke agile consultancy aanpak te wachten? Om de urgentie om veelal meerdere vraagstukken op te lossen is hoog genoeg en de organisatie komt er – vaak na meerdere pogingen- niet op eigen kracht uit. De organisatie kan een tijdelijk buitenboordmotor dan gebruiken om versneld op een nieuwe koers te komen, en daarbij wel zelf aan het stuur te blijven. De hulpvraag is van dien aard dat de opdracht gevende organisatie er eigenlijk een beetje van baalt dat het maar niet wil vlotten. De opdrachtgever (jawel, die met het geld) onderkent de noodzaak met een weg naar voren en beseft dat het antwoord vanuit de organisatie komt. Agile consultancy accepteert niet dat alleen door toevoeging van krachten van buiten de organisatie kan veranderen. Het potentieel aan veranderen ligt juist ín de organisatie. Agile Consultancy gooit het perspectief radicaal om: het potentieel voor veranderen en het enige potentieel dat tot verandering zal leiden ligt binnen de systeemgrenzen van een organisatie. Net als met datingsites waarin stellen een dramatische transformatieve beslissing nemen om samen te gaan leven, wellicht te trouwen, samen een huis te kopen enkinderen te krijgen, daarvan is bekend dat slecht 9% succesvol is. En ondanks deze wetenschap blijven mensen op zoek naar liefde de datingsites zien als een weg om tijd en geld in te investeren. Hetzelfde is met inhuren van consultants om grote transformatieve vraagstukken aan te gaan: zij zijn de ingekochte mechanismes van een datingsites die zeker af en toe tot een klinkend succes leiden. Terwijl het percentage relaties ontstaan op de werkvloer, buurthuis, vereniging wel vele malen groter kan zijn. Punt is: de relatiezoekers moeten zelf in beweging komen en in interactie ontdekken of zij de stap gaan maken. De organisatie zal met andere woorden zelf geactiveerd moeten worden om een verandering vorm te geven. Transformaties kunnen complex zijn als de liefde, waarvan je niet weet wie wat deed wanneer en waarom dat ertoe leidde dat je ineens een ander leven leidt met eenm ander op een wijze die je daarvoor niet voor mogelijk leek. Zoals mijn zoon bondig vorige week appte toen hij van de week in ondertrouw was gegaan “het is gebeurd”. Daarin zit een tragikomische liefdevolle ondertoon: wat was,is nu niet meer en wat komt, is een besluit: het is gebeurd. Ook in ons werk gebeurt veel en wanneer dat zin geeft, gebeurt het met een blijvende aard. Ik haal graag hierbij Hartmut Rosa aan die het heeft over ‘resonantie ’als een concept dat ik zou willen duiden als de optimale fluïde staat van verandering waarin actoren in een organisatie in interactie blijven om elkaar en zichzelf te blijven ontwikkelen. Organisaties in resonantie brengen is dan de opdracht van agile consultants. In een optimaal fluïde staat waarin de interactie plaatsvindt die ervoor zorgt dat de organsiatie zelf veranderd zonder dat het veranderen expliciet op de voorgrond ligt. You can’t hurry love. Maar je kunt wel de omstandigheden optimaliseren waarin de klik plaatsvindt.
I remember mama said, "
you can't hurry love
No, you'll just have to wait"
She said, "love don't come easy
It's a game of give and take"