"Fijn gespeeld, dankjewel!" zeg ik en ik krijg een omhelzing van mijn tegenspeelster. Het was zo'n moment met improviseren dat het spel de regie overneemt en de handelingen in een dynamiek met een eigen logica voortgaan. Flow. Resonantie. Lol. Geluk.
Zo'n moment van samen spelen is niet af te dwingen. Om met Anne Bogart in The Art of Resonance te spreken is het spel het resultaat van meer responsively acting dan reactively acting. Improvisatiespelers herkennen het verschil tussen direct impulsief op elkaar "en meer vanuit het hoofd en ad rem" reageren en een tikje vertraagd "meer vanuit het lichaam" reageren. In het laatste geval reageer je pas als je de handeling/woorden van jouw tegenspeler hebt verwerkt en gevoeld . Veelal volgt er dan een meer natuurlijk en vooral ook een verdiepend spel.
In resonerende gesprekken veranderen wij
Zo'n verdiepend spelmoment is te beschouwen als een resonerend gesprek. Het belang van
resonerende gesprekken heb ik afgelopen jaar ingezien. Want: in resonerende gesprekken veranderen wij. Wanneer we aandacht geven, er dam teruggepraat wordt, wij geraakt worden en er in die pendelen antwoordrelatie een moment ervaren waarop een klein inzicht zich aandient dat een betekenisvolle opening geeft, dan veranderen wij. De gesprekken zijn momenten waaruit we betekenis kunnen putten en nieuwe richting kunnen vinden. Mits dat gesprek een resonerende kwaliteit kent.
Het antwoord op hoe resonantie bevorderen is kort gesteld: betere gesprekken. Hoe dan betere gesprekken?
Dit inzicht over het belang van gesprekken hoorde ik weerklinken in de werken van denkers en veranderaars en deed ik op in de lessen improvisatietheater. Bart Roosendaal heeft daar in zijn publicatie over muzisch werken taal gegeven aan het transformatieve element van gesprekken. Tijdens de masterclasses muzische gespreksvormen kwam ik in aanraking met andere gespreksvormen en ervoer die transformatieve kracht in gesprekken.
Inzetten van kunst voor veranderen
In las het transformatieve ook terug in het gebruik van kunstvormen. Theater, muziek, dans en tentoonstellingen etc. kunnen ingezet worden om anders observeren, verbeelden, oordelen, reageren teweeg te brengen. Anne Bogart met haar Viewpoints en haar boek The Art of Resonance bijvoorbeeld. Of Claire Bown met haar inzet voor het Thinking Museum en haar boek The Art Engager. De performance art tentoonstelling van Marina Abramovic in het Stedelijk Museum in Amsterdam van afgelopen zomer komt in herinnering bij mij naar boven als kunstuiting waar ik als bezoeker in participeerde. Een dergelijk ervaring als trigger voor een gesprek zou ik graag onderzoekend willen uitproberen.
Actie-onderzoek respons-ability
Komend jaar 2025 focus ik mij op respons-ability. Minder reactie en meer respons, om resonantie te bevorderen. Dan zal ik ook aan de slag moeten met gesprekken.
Mijn verkenning van resonantie in 2024 biedt een aantal aanknopingspunten voor de beantwoording van de vraag “hoe resoneren bevorderen?” Ik wil een actie-onderzoek starten in het vergroten van respons-ability, waarbij het actie-onderzoek de volgende kenmerken heeft:
gesprek en gespreksvormen
gebruik maken van de inzichten uit muzische gespreksvormen, improvisatietheater, embodiment, kunst observeren (zie de uitgebreide lijst bronnen onder aan de blog)
inzetten van kunst, de ervaring van kunst als inspiratiebron
deelnemers een eigen gevoelde (beleefde) casus in
gelijkwaardige bijdrage van deelnemers
het is een reis met stappen die ik pas na iedere stap verder plan
een reis die ik graag met anderen maak, maar die ook gemaakt kan worden als ik met weinig mensen ben of alleen.
. Nu de stappen zetten naar de eerste bijeenkomst.
Dit was de derde en laatste blog ter afsluiting van het jaar van de resonantie 2024. Hieronder de bronnen die ik afgelopen jaar tot mij heb genomen op onderzoek naar resonantie:
Bogart, A., Landau, T. (2005), VIEWPOINTS BOOK A Practical Guide to Viewpoints and Composition,
Theatre Communications Group Inc US
Bogart, A., (2022), The Art of Resonance, Bloomsbury publishing
Bown, C., (2024), The Art Engager, Thinking Museum
Dana, D., (2024), De polyvagaaltheorie in therapie – 50 oefeningen voor cliënten, Uitgeverij Mens Eeserveen
David, S., (2016), Emotional Agility, Penguin Life UK
Dervin, B. (2003), Sense-making methodology reader, Hamton Press New Jersey
Fredman, G., (2004), Transforming Emotion – conversations in counseling en psychotherapy , WHURR Publishers London and Philadelphia
Glaudemans, M. (2024), Respons-ablity, Uitgeverij IJzer Utrecht
Goedbloed, S., (2023), De sjamaan en de manager, Boom Amsterdam
Goedhart, A., Steen van der, B., (2021), Eindelijk rust in je hoofd – 40 dagen oefenen in aandacht, Boom Amsterdam
Graswinckel, A., Post, J.F., (2024), De verdwaalatlas, https://arcadia.frl/projecten/arcadia-jong/verdwaalatlas/
Grenny, J., Patterson, K., (2002), Crucial conversations, McGraw-Hill Companies
Halpern, B.L., Lubar, K., (2003) Leadership Presence, Penguin Group USA
Herman, A.E., (2016), De kunst van het observeren, Atlas contact Amterdam-Antwerpen
Hiemstra, P., (2022), Mag ik je grootluisteren? Vertel!, www.haagsehoogvliegers.nl
Jong, J., (2023), Beheers je! Interveniëren in samenwerking voorbij je eigen gedoe, Boom Amsterdam
Kolthof, P. (2021), Stevig staan in intense situaties, Boom Amsterdam
Kolthof, P. (2024), Sterk staan door flexibel bewegen, Boom Amsterdam
Lijster, T. (2022), Wat we gemeen hebben – een filosofie van de meenten, De Bezige Bij Amsterdam
Pendergast, M., Saxton, J. (editorial), (2016), Applied Theatre Second-Edition - International Case Studies and Challenges for Practice, Intellect Books
Pfauth, E., (2024), Intentioneel leven, Maven Publishing Amsterdam
Rash, M., (2024), Luisteroefeningen, Boom Amsterdam
Rosa, H. (2016), Leven in tijden van versnelling - een pleidooi voor resonantie, Boom Amsterdam
Rosa, H. (2019), Resonance, Polity Press Cambridge
Rosa, H. (2022), Onbeschikbaarheid, Boom Amsterdam
Rosa, H. (2023), Democratie vraagt om religie, Boom Amsterdam
Rosmalen van, B., (2020), Muzische professionalisering – publiek waarden in professioneel handelen, Uitgeverij IJzer Utrecht
Rosmalen van, B., (2024), Ontvankelijkheid, Uitgeverij IJzer Utrecht
Rosmalen van, B., (2024), Stappen in het onbekende, HKU Press Utrecht
Shaw, P., (2002), Changing conversations in organizations – a complexity approach to change, Routledge London and New York
Stanfield, B., (2017), The Art of Focussed Conversations, New Society Publishers Canada
Visser, C., (2020), Tegenslag benutten, Just-In-Time Books
Wheatley, M.J., (2023), Who do we choose to be, Berret-Koehler Publishers Oakland
Wheatley, M.J., (2024), Restoring Sanity – Pracices to awaken Genrosity, Creativity & Kindness in ourselves and our organizations, Berret-Koehler Publishers Oakland
Inspirerende podcaste over resonantie aan de Hand van het werk van Hartmut Rosa
Comments