Interactielevels en theatrale gesprekken

Een nieuw inzicht kreeg ik zomaar cadeau. Ik was aanwezig bij de opname van de live podcast muzisch activisme afgelopen woensdag in Ede. Het inzicht? Het onderscheid tussen  “ik”, “kleine wij” en de “grote wij” én… hoe die te relateren aan de drie werkende principes van improvisatietheater: accepteren, innerlijke dialoog en respons geven. Een mooi inzicht om de dag theatrale gespreksvormen op 20 juni mee vorm te geven. Ik licht dit toe.

Eerst over de ik, de wij en de WIJ.

Ik ben doenerig in een wereld om mij heen. De IK is doenerig.  Ik kan interacteren met de kleine wij. De kleine wij zijn de mensen in mijn directe omgeving: mijn levenspartner Inge, mijn poes Tessie, mijn gezin, mijn tuin, mijn familie, mijn buurt, mijn improvisatieclubje, etcetera. Daarnaast en daarbij is er ook een groter wij, een grotere verzameling mensen, dieren en organismen.  Alles tussen een tweetal en het universum kan verwijzen naar een kleine wij een grotere wij of een hele grote wij.

In het spelen van improvisatietheater onderscheid ik drie werkende principes. De eerste is accepteren. Als een speler in een improvisatie bijvoorbeeld tegen mijn zegt “Zo Sinterklaas, hoe gaat het met u?”, dan is het een ongeschreven regel in improvisatietheater dat ik dan de rol van Sinterklaas accepteer.  Doe ik dat niet en zeg ik bijvoorbeeld “Ik Sinterklaas, doe niet zo gek”, dan blokkeer ik en leg ik het spel dood.

Het accepteren omvat het aansluiten bij, het openstellen voor, het nieuwsgierig zijn naar etcetera. De werking van accepteren in improvisatietheater kan voor mijn een wijze richtinggever zijn in het dagelijks leven.

Een tweede werkend principe van improvisatietheater noem ik de innerlijke dialoog die volgt op de acceptatie van een spelimpuls van een ander. Die innerlijke dialoog is het verwerken van wat aangereikt wordt. Het gaat bij de innerlijke dialoog om te voelen wat raakt, wat resoneert of schuurt. De innerlijke dialoog gebeurt in een split second, al is het maar door een woord te herhalen dat uitgesproken wordt en te voelen wat dat woord met je doet. Bij de vraag aan mijn als Sinterklaas bijvoorbeeld, zou ik als kindervriend kunnen denken aan de kinderen die  zonder ontbijt naar school gaan en de machteloosheid en verdriet hierover voelen.

Nu lijkt het alsof accepteren en innerlijke dialoog merkbaar veel tijd in beslagnemen. Dat is niet zo. Er is eerder ene verschil tussen heel snel en heel erg snel.

Respons die te snel  volgt op een spelimpuls van een ander, leidt tot een pingpong gesprek. In een te korte innerlijke dialoog zou de ping pong van mij als Sinterklaas kunnen zijn: “Goed hoor Piet en met jou?” De respons na meer verwerking zou kunnen zijn “Ik weet het niet Piet, ik ben bedroefd over al die kindertjes die zonder eten naar school gaan”.

Wat de kleine wij en de grote wij toevoegt, is er vier interactielevels  kunnen zijn waar dit accepteren-verinneren-responderen in plaats vindt

1.      gesprek dat volledig met mijzelf heb (met een stemmetje in mijn hoofd)

2.      het gesprek dat ik hebt met de kleine wij, bijvoorbeeld met mijn team op het werk

3.      het gesprek dat ik voer met de grote WIJ: het gesprek dat je voert met de overheidsdienst, als klant van een organisatie, als individueel lid van de vereniging, als demonstrant op het Malieveld

4.      in het gesprek dat de kleine wij voert met de grote WIJ: mijn team met andere afdelingen bijvoorbeeld, of mijn vrouw en ik met de vraag hoe de toekomst eruit ziet gezien haar ziektebeloop.

Als ik vooruit kijk naar de bijeenkomst over theatrale gesprekvormen die ik samen met Suzanne Mijnheer organiseer op 20 juni, komt het van pas om de vier interactielevels in het organiseren van de oefeningen bewust toe te passen. De interactie tussen ik en de kleine wij (2) is  een veelvoorkomende een ook de aandacht voor zelfreflectie (1) is bekend. De aandacht voor de ik met de grote WIJ(3) en de klein wij met de grote WIJ (4) krijgt wellicht minder aandacht en zouden we bijvoorbeeld aan de hand Social Presencing oefeningen kunnen toepassen.

Welke interactielevels we ook gaan uitproberen, het wordt sowieso een dag met improviseren.

Meer informatie over 20 juni 2025:  https://www.proyesmanagement.nl/post/conversation-piece-2-theatrale-gesprek-s-vormen